خبرنگاران گام های بلند دولت تدبیر و امید در روابط با آمریکای لاتین - وبلاگ سیب رایانه

به گزارش وبلاگ سیب رایانه، تهران - خبرنگاران - تاریخ روابط ایران و کشورهای کلیدی حوزه آمریکای لاتین اگرچه به سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بازمی شود اما این روابط پس از پیروزی انقلاب، بیش از پیش در راستا گسترش نهاده شد و به ویژه در دوره دولت تدبیر و امید، به رغم بی سابقه ترین تحریم ها علیه ایران، به اوج خود رسید.

روابط ایران با کشورهای منطقه آمریکای لاتین به بیش از یک قرن پیش (1902 میلادی) بازمی گردد. نخستین سفارتخانه ای که از این منطقه در ایران دایر شد مربوط به دوران ما قبل انقلاب است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کوبا نخستین کشور از منطقه آمریکای لاتین بود که با ایران روابط دیپلماتیک برقرار کرد. این روابط و مناسبات رفته رفته گسترش یافت، به طوری که امروزه روابط سیاسی، مالی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آمریکای لاتین به حد اعلای خود رسیده و افزایش روز افزون آن جزو اولویت های سیاسی- مالی و سیاستگذاری های کلان دولت جمهوری اسلامی ایران است.

وجوه مشترک ایران و آمریکای لاتین

آمریکای لاتین از جمله مناطقی در دنیا است که از دیرباز، در قرون بیست و بیست و یکم، با وجود فاصله جغرافیایی زیاد، همیشه به دلایل مختلف در کانون توجه جمهوری اسلامی ایران قرار داشته است.

اشتراکات متعدد در بسیاری از زمینه های استکبارستیزی، مالی، سیاسی، فرهنگی و ... میان جمهوری اسلامی ایران و دولت های آمریکای لاتین موجب تداوم مناسبات و مراودات رو به رجحان دو منطقه شده است.

افزایش حجم مبادلات تجاری میان ایران و کشورهای آمریکای لاتین همچون ونزوئلا، فرصتی مغتنم برای کاهش هر چه بیشتر آثار تحریم های یکجانبه آمریکا بوده که طرفین از آن ذینفع هستند.

آنچه تا به امروز پیوند کشورمان با این کشورها را ثابت نگه داشته، حکومت های چپگرای آمریکای لاتین با روحیه های انقلابی و ضد امپریالیستی و همچنین اسلام به عنوان خصیصه دیپلماسی عمومی، فرهنگی و دینی بوده است؛ جمعیت نزدیک به 30 میلیون نفری مسلمانان و اعراب مهاجر در میان مردمان آمریکای لاتین، خود بهانه محکمی برای تقویت این روابط به شمار می رود.

منطقه آمریکای لاتین همچنین سرشار از منابع طبیعی، نفت و گاز است که در جریان اعمال فشار حدبیشتری آمریکا علیه ایران، به منزله نقطه امیدی برای جبران بعضی کمبودها و همچنین مصون سازی کشور از تکانه های مالی به شمار می رود.

اکنون با در نظر دریافت شرایط و پتانسیل های ویژه منطقه آمریکای لاتین، در این گزارش به آنالیز عملکرد و سیاست خارجی دولت های یازدهم و دوازدهم در قبال این منطقه از زوایای مختلف پرداخته ایم.

رویکرد دولت تدبیر و امید به آمریکای لاتین

مناسبات ایران و آمریکای لاتین در سال های ابتدایی روی کار آمدن دولت تدبیر و امید دستخوش تحولاتی بود، کاهش سطح این روابط به موجب تمرکز دولت حسن روحانی در ابتدای روی کار آمدن بر مساله پرونده هسته ای و کوشش برای برطرف تحریم های ظالمانه آمریکا در حوزه روابط سیاسی کاملا مشهود بود. تا اینکه در دوره پسابرجام و اعمال فشار حدبیشتری آمریکا علیه ایران، آمریکای لاتین که روزگاری به عنوان حیاط خلوت آمریکا به حساب می آمد، کیلومترها دورتر از خاک ایران اما در همسایگی آمریکا، دوباره در کانون توجه دولت جمهوری اسلامی نهاده شد.

اگرچه بازار رقابت در سال های گذشته میان قدرت های عظیم آسیا از جمله چین و روسیه برای عمق بخشیدن به ابعاد رابطه با کشورهای این قاره گرم تر شد اما نام کشورهای امریکای لاتین برای ایران به واسطه گستره تنش بر سر پرونده هسته ای و تحریم های فشرده، با همراهی برای تسهیل دور زدن تحریم های مالی معنادار شد. رویکردی که به ایجاد زنجیره ای از اقدام های پیدا و پنهان برای کاستن از فشار تحریم های مالی غرب، سرمایه گذاری های کم بازده برای ایران در حوزه های نفتی و برقراری روابطی پیچیده از سوی کشورمان با قریب به بیشتریت این کشورها انجامید.

به این ترتیب در حالی که امریکای لاتین به عنوان یکی از مهم ترین اولویت های سیاست خارجی دولت های نهم و دهم بر سر زبان ها افتاد اما به گواه صاحبنظران بین الملل، روابط با کشورهای این حوزه در دولت های یازدهم و دوازدهم دستاوردهای مالی چشمگیرتری برای ایران به دنبال داشت.

محمد جواد ظریف وزیر خارجه روحانی پیرو نگاه جدید دولت به حوزه امریکای لاتین به جای اتکای صرف بر مصلحت های سیاسی، گروه های کارشناسی وزارت خارجه را فعال کرد تا طرح ها و راهکارهای گسترش روابط با کشورهای امریکای لاتین را مورد مطالعه قرار داده و زمینه را برای گسترش هدفمند و نه مقطعی و هیجانی مهیا نمایند.

سیاست دولت روحانی در پایه ریزی رابطه ایران با کشورهای امریکای لاتین علاوه بر پیگیری معقول و قابل اجرای اهداف سیاسی، مهیا کردن زمینه مراودات جدی مالی با این دسته از کشورها بود.

سفر مقامات و مسئولین سیاسی طرفین

اولین سفر رسمی یک مقام دولت کنونی به آمریکای لاتین یک سال پس از روی کار آمدنش و در تاریخ 23 خردادماه 1393 رخ داد، زمانی که اسحاق دنیاگیری معاون اول رئیس جمهور برای شرکت در اجلاس گروه 77 به بولیوی سفر کرد. در حاشیه این نشست، دنیاگیری با رئیس مجلس سنای بولیوی، دبیر کل سازمان ملل و رؤسای جمهور کشور میزبان، کوبا، اروگوئه و ونزوئلا ملاقات و تبادل نظر کرد.

محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در شهریورماه همان سال برای شرکت در هشتمین کمیسیون همکاری های مالی ایران و ونزوئلا به کاراکاس سفر کرد، سفری که خیلی ها آن را آشتی مالی ایران- ونزوئلا دانستند.

سفر بعدی مسئولان عالی مقام کشورمان به این منطقه، در مهرماه 1394 و مربوط به علی طیب ­نیا وزیر اقتصاد و ولی الله سیف رئیس بانک مرکزی بود. این دو شخصیت به همراه بعضی مسئولین مالی دیگر به منظور حضور در اجلاس سالانه بانک دنیای و صندوق بین المللی پول راهی لیما پایتخت کشور پرو شدند. وزیر اقتصاد ایران در ادامه لیما را به قصد برازیلیا، پایتخت برزیل ترک کرد.

سپس مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزیر خارجه در آذرماه 1394 در صدر یک هیئت مالی به کشورهای مکزیک، کلمبیا و اکوادور سفر کرد.

سفر حسن روحانی به ونزوئلا (1395) و همچنین سفرهای محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان به کشورهای آمریکای لاتین در زمره این ملاقاتها در سطح مقام های عالی است.

مقامات آمریکای لاتین بارها سفرهای همتایان ایرانی خود را پاسخ دادند. از مهمترین این ملاقاتها می توان به سفرهای نیکلاس مادورو رئیس جمهوری ونزوئلا، اوو مورالس رئیس جمهوری وقت بولیوی، مائورو وییرا وزیر امور خارجه وقت برزیل اشاره نمود.

راهبرد تعامل سازنده در آمریکای لاتین

چارچوب کلی راهبردهای سیاست خارجی دولت حسن روحانی با مفهوم تعامل سازنده و موثر با دنیا از راستا گفتمان اعتدال گرایانه با شعارهای تبلیغاتی او هماهنگ بوده است.

تحلیل شعارهای انتخاباتی این نامزد ریاست جمهوری از یک سو و تحلیل و تبیین راهبردهای سیاست خارجی رئیس جمهوری منتخب از سوی دیگر حاکی از هماهنگی شعارهای پیش از انتخابات با راهبردهای پس از انتخابات بوده است.

حسن روحانی پیرامون هدف ورودش به انتخابات ریاست جمهوری گفته بود ما برای اینکه به اهداف ملی دست پیدا کنیم و برای اینکه کشور را از تحریم ظالمانه نجات دهیم و برای اینکه روابطمان را با دنیا براساس تعامل سازنده بنیانگذاری کنیم در این عرصه ورود نموده ایم.

روحانی همچنین گفت، پیغام انتخابات 1392 سیاست خارجی پویا و فعال با دنیا همراه با احترام، منافع و حفظ حقوق متقابل است.

یادآوری صحبت های رئیس دولت و مرور تیترهای خبری چند سال اخیر، مربوط به آمریکای لاتین در نگاهی دقیق تر به منزله تکه های پازلی ست که با کنار هم گذاشتن، مجموعه هماهنگ و معناداری از شعار تا تحقق واقعیت را به ما نشان می دهد.

اقدام جمهوری اسلامی ایران در اعزام نفتکش های حامل بنزین و نیز ارسال محموله های مواد غذایی و تجهیزات فنی و مهندسی به ونزوئلا، در شرایطی که دو کشور تحت شدیدترین تحریم های یکجانبه هستند، دستاوردی قابل توجه، در تطابق کامل با شعارهای پیش از انتخاب، پیغامی صریح از جانب تهران برای جامعه دنیای و سند روشن ارتقای توانمندی های ایران در عرصه های صنعتی، مالی، فراوری محصولات راهبردی و صادرات بود.

قدرت نمایی بین المللی محاسبه گرانه به عنوان یکی از محورهای سیاست خارجی دولت روحانی، از اهدافی بود که با ارسال پیروزیت آمیز نفتکش ها به ونزوئلا با تکیه بر اصل خویشتن داری راهبردی و جلوگیری از افتادن در دام تحریک ها با وجود تهدیدهای کاخ سفید و با نادیده انگاشتن تحریم های یکجانبه دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، جمهوری اسلامی به آن نائل شد.

دستاورد اعزام نفتکش ها در ابعاد سیاسی و مالی و در بحبوحه هیاهوی رسانه ای، واکنش های بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران را به دنبال داشت؛ به طوری که اهمیت موضوع تحکیم روابط راهبردی ایران- ونزوئلا همزمان با مواجهه دو کشور با تحریم ها را در کانون بحث ها قرار داد؛ دستاورد مهمی که نقشه تروریستی آمریکا علیه ونزوئلا را خنثی کرد؛ اثربخشی سیاست دولت جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تحریم های آمریکا در این رویداد، نمود بیشتری پیدا کرد و جامعه دنیای به این مهم پی برد که ایران، نه تنها به واسطه فشار حدبیشتری و تحریم ها به زانو در نیامده، بلکه با ساز وکارهای مختلف در راستا مقابله با آن گام های مؤثر برداشته است.

اعتمادسازی بین المللی و همچنین بهبود چهره و پرستیژ ایران در دنیا از دیگر نتایج این اقدام برجسته در راستای اثبات وعده های تبلیغاتی پیش از انتخابات حسن روحانی به شمار می رود.

سعید خطیب زاده سخنگوی جدید وزارت امور خارجه در نخستین نشست خبری (سوم شهریور) اظهار داشت روابط ایران و ونزوئلا مبتنی بر منافع و اصول سیاست خارجی و منافع دو کشور است و این روابط مرتبط با هیچ کشور ثالثی نیست.

سیاست اعتمادسازی دنیای

نکته دیگر اینکه دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا می کوشد تا کشورهایی که در برابر آمریکا سرتعظیم فرود نمی آورند را از گردونه خارج کند؛ کشورهای کوبا، نیکاراگوئه، ونزوئلا و بولیوی همیشه در برابر توطئه های آمریکا ایستادگی نموده و این موجب نگرانی و نارضایتی رئیس جمهوری آمریکا و تیم افراطی اش شده است.

تاریخ آمریکای لاتین همیشه نشان داده که تدابیر یک جانبه و تروریستی ایالات متحده آمریکا علیه دولت های منطقه، به رغم اینکه موجب فقر بیشتر مردم کشورها می گردد، روحیه ضد امپریالیستی و وطن دوستی را نه تنها میان کشورهای منطقه تقویت نموده، بلکه پیوند اتحاد با کشورهایی از جمله ایران، روسیه و چین را خارج از مرزهای سرزمینی آمریکای لاتین ایجاد نموده است.

باز کردن فضای خارجی و بین المللی کشور و خارج کردن ایران از بن بست راهبردی و انزوای تحمیلی از جمله محورهای اصلی سیاست خارجی دولت تدبیر و امید بوده که از راستا تعمیق روابط با کشورهای آمریکای لاتین، نه تنها به آن جامه عمل پوشانده شده، بلکه با خدشه بر وجهه واشنگتن، انزوای بی سابقه آمریکا را همراه داشته است.

فرایند اعتمادسازی دنیای به عنوان یکی از اولویت های دولت تدبیر و امید موجب انزوای بی سابقه کاخ سفید در این دوران شده است.

گام عملیاتی در راستای تقویت مالی

دولت تدبیر و امید همیشه کوشش خود را در جهت عمل و اجرای اقتصاد مقاومتی متمرکز ساخته، نیل به این مهم را از راستا تسهیل روابط تجاری با آمریکای لاتین فراهم نموده است.

یکی از اصول مهم اقتصاد مقاومتی برون گرا بودن و از دل تعامل با اقتصاد دنیای، جذب سرمایه های خارجی و کسب بازارهای جدید است که درون زایی به عنوان هدف اصلی اقتصاد مقاومتی محقق می گردد.

در ادامه همکاری های مالی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بولیواری ونزوئلا، افتتاح نخستین فروشگاه زنجیره ای عرضه کالاهای ساخت ایران به نام مگاصیص در شهر کاراکاس پایتخت ونزوئلا، نمونه شاخص این کوشش است.

با توجه به این اولویت ها از یک سو و چالش های حیاتی پیش روی کشور از سوی دیگر، کارنامه دولت یازدهم و دوازدهم در عرصه سیاست خارجی کارنامه ای درخشان و قابل دفاع و افتخار است و دولت پیروز شده تا به بیشتر وعده های خود در این حوزه جامه عمل بپوشاند.

صلح دنیای و جلوگیری از تحکیم نظام تک قطبی از سوی ایالات متحده آمریکا و گذار آرام و مسالمت آمیز به دنیا چند و فراقطبی شرط لازم در جهت ایفای بهینه نقش ایران در این بزنگاه تاریخی است؛ اهدافی که در ترازوی سیاست راهبردی دولت جمهوری اسلامی ایران با بهره گیری مزایای آمریکای لاتین به عنوان یکی از کانون های توجه کشور، در بلندمدت زمینه شکوفایی و قدرت افزایی ایران در عرصه بین المللی و دنیای را محقق خواهد نمود.